Op 1 januari 2025 wordt het grootste oorlogsarchief van Nederland openbaar en digitaal beschikbaar, het Centraal Archief Bijzondere Rechtspleging (CABR). Dit archief omvat de processtukken van circa 425.000 personen die kort na de oorlog verdacht werden van collaboratie met de Duitse bezetter tijdens de Tweede Wereldoorlog. Vanaf 2 januari 2025 staan acht van de naar schatting dertig miljoen pagina’s online op de website van het Nationaal Archief en Oorlog voor de Rechter.
Door het hele land worden regiobijeenkomsten georganiseerd om belangstellenden te informeren over dit archief. Wat vind je in het CABR-archief, hoe zoek je erin en wat kan de impact zijn van de openbaarmaking van dit archief? Op maandag 4 november was er ook een bijeenkomst in het Drents Archief.
Sandra Sacher van het Nationaal Archief gaf een toelichting op het digitaliseringsproject. ‘Het gaat om dossiers van 425.000 personen. De eerste dossiers die online komen gaan over mensen die daadwerkelijk zijn berecht. Dit gaat om ongeveer een derde van alle personen. Later komen ook dossiers van mensen die lichte straffen hebben gekregen of helemaal niet zijn berecht, online.’ Het duurt nog tot 2027 totdat alles dossiers online staan.
Emoties en impact
‘Het is een beladen archief. De informatie die beschikbaar komt kan voor mensen confronterend en pijnlijk zijn’, aldus Sandra. Om die reden was er tijdens de bijeenkomst ruimte voor een gesprek met nabestaanden over de impact van het archief. Aan het woord kwamen Wim Ensing, wiens vader NSB’er was en Niek van der Oord, van Joodse afkomst. Zijn moeder overleefde als enige van zijn familie de oorlog. Beide benadrukken het belang van het openbaar komen van dit archief. Het kan antwoorden geven op vragen die er nog zijn, context bieden aan verhalen die leven binnen families maar ook nuances aanbrengen. RTV Drenthe was bij de bijeenkomst aanwezig en schreef dit verslag.
Spreekuur WO2
Steeds meer mensen hebben vragen over hun familie tijdens de Tweede Wereldoorlog. Daarom organiseert het Drents Archief elke donderdagmiddag een spreekuur voor hulp bij vragen hierover. Onderzoekers kunnen vragen stellen over het zoeken in bronnen over de Tweede Wereldoorlog, bij het Drents Archief of bij andere instellingen en websites. We verwachten een toename in de vraag wanneer het CABR-archief openbaar wordt. Maak daarom tijdig een afspraak.
Bijeenkomst gemist?
In het hele land worden de komende tijd nog regiobijeenkomsten georganiseerd. In het voorjaar van 2025 vindt een bijeenkomst plaats in het Gevangenismuseum Veenhuizen. Als u de bijeenkomst in november heeft gemist, zou u de bijeenkomst in het voorjaar van 2025 kunnen bijwonen. De datum wordt op een later moment bekend.
Over het project
Het project Oorlog voor de Rechter zorgt ervoor dat de verhalen uit Nederlands belangrijkste oorlogsarchief worden verbonden en doorgegeven aan toekomstige generaties, zodat we het verleden blijven ontdekken, begrijpen en doorvertellen. Het is een samenwerkingsverband van het Nationaal Archief, het NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust-, Genocidestudies, het Huygens Instituut en WO2Net.