In de loop van de oorlog vonden drie grote stakingen plaats: de februari-staking, de april-meistaking en de spoorwegstaking. De bezetter reageerde op deze stakingen door stakers te executeren of te transporteren naar kampen. De februaristaking begon in Amsterdam, als protest tegen de razzia’s waarbij honderden Joodse mannen werden opgepakt. Deze staking, die drie dagen duurde, breidde zich uit naar andere steden.
De april-meistakingen worden ook wel de ‘melkstakingen’ genoemd omdat ook de boeren meededen. De staking vond plaats omdat er zoveel mannen krijgsgevangen genomen waren om in de fabrieken in Duitsland te werken. Verschillende Drenten zijn hierbij vermoord.
De spoorwegstaking werd geïnitieerd door de Nederlandse regering vanuit Engeland. Ze wilden het Duitse troepentransport stilleggen voor operatie Market Garden. Veel spoorwegpersoneel gaf hieraan gehoor en dook onder. Het resultaat viel tegen: de Duitsers gingen eigen treinen en personeel gebruiken voor het vervoer.
Waar kunt u meer informatie vinden over de stakingen?
Op het Platform WO2 is een themapagina ingericht over alle stakingen die tijdens de Tweede Wereldoorlog plaatsvonden in Nederland.
In het NIOD is meer informatie te vinden over de Februaristaking, april-meistaking en spoorwegstaking. Over de Melkstaking in 1943 staat een achtergrondartikel op de website Drenthe in de Oorlog. De Groninger Archieven hebben een aantal mensen gedocumenteerd die betrokken waren bij de april-meistaking en spoorwegstaking. In datzelfde archief liggen ook decreten en bekendmakingen naar aanleiding van de stakingen en informatie over het massagraf Appèlbergen, waar de vermoorden van de meistaking lagen.
Voor onderzoek naar mensen die bij deze stakingen zijn opgepakt en naar kampen zijn gebracht, kunt u ook terecht op de pagina Werk- en concentratiekampen.
Heeft het Drents Archief ook bronnen over de stakingen tijdens WOII?
Ja, er kan informatie te vinden zijn van personen die zijn opgepakt door de gemeentepolitie en zijn uitgeleverd aan de SD in de dag- en nachtrapporten van de gemeentepolitie Assen. Deze stukken zijn vanaf eind 2021 digitaal in te zien in het Drents Archief.
In het archief van de Militaire Commissaris in Drenthe is een archiefstuk te vinden over beslissingen inzake staking of schorsing van functie. Hier ging het over persoonlijke staking van het ambt.
Tevens is in het archief een interview aanwezig over de april-/meistaking te Meppel.
Relevante literatuur
Een kleine selectie van interessante literatuur over dit onderwerp vindt u hieronder. De boeken zijn te raadplegen in het Drents Archief:
- De kinderen van Versteeg: een bundel verhalen over de spoorwegen en spoormensen van Nederland voor, tijdens en na de spoorwegstaking 1944-'45, door H.A. van Lith
- Er hoeft er maar één te beginnen: de april-meistaking 1943, door Petra Wolthuis
- De februari-staking, 25-26 februari 1941 door B.A. Sijes
Zie verder ook onze bibliotheekcatalogus.