Laatste update: 13 december 2023
Elke woensdagochtend hoor je het Drents Archief in het programma Koffie en Keuvelen op Radio Drenthe. Presentator Wim Boer belt rond 11.40 uur met Ellen van der Velds of Hilde Boelema van het Drents Archief en samen bespreken ze het onderwerp dat die week centraal staat. Dat kan van alles zijn: een écht Drents thema - bijvoorbeeld hunebedden of de TT - of een onderwerp dat past bij de tijd van het jaar, denk maar eens aan de barre winter van 1979. Als luisteraar kun je vooraf je ervaringen en herinneringen aan het thema van de week delen via de Facebookpagina's van Radio Drenthe en het Drents Archief. Van bromnozems tot de scharensliep, en van de plaatselijke toneelvereniging tot Tokkel, alles komt voorbij!
Je hoort ons in het gesprek regelmatig verwijzen naar archiefstukken of collecties in onze beeldbank. Had je niet zo snel pen en papier bij de hand of wil je gewoon meer informatie over een bepaald onderwerp? Bekijk dan hieronder onze tips, gerangschikt per uitzending (van nieuw naar oud).
13 december: Parkhotel Assen
Aan het einde van de Eerste Wereldoorlog verrees aan de Plataanweg in Assen een statig hotel. Het kreeg de naam Hotel Parkzicht. De horecagelegenheid droeg de lijfspreuk: ‘Zij die het weten, gaan in het Parkhotel eten.’ Specialiteiten van het huis waren dan ook schildpadsoep, kievitseieren, nasi goreng en pudding.
6 december: De Boer Supermarkten
Deze week doken Wim en Hilde in de geschiedenis van De Boer Supermarkten. Dit Drentse familiebedrijf ontstond in de jaren 20 en was een pionier op het gebied van zelfbedieningswinkels. Het groeide uit tot een van de grootste supermarkten van Nederland en had ook slijterijen en drogisterijen. In 2012 verdween de laatste Super de Boer uit het straatbeeld.
29 november: Petroleumkar
Wie kent de petroleumkar nog? Het was soms een grote wagen met paard(en) ervoor, maar bij de meeste mensen in het geheugen als een kleine handkar, hondenkar of bakfiets waarmee de lokale petroleumventer door de Drentse dorpen trok.
22 november: Stemmachine 1966
In 1966 werd tijdens de Provinciale Statenverkiezingen een nieuwe stemmachine getest. Assen was een van de vijf uitverkoren gemeentes in ons land voor die test. Een groot succes was het echter niet. De machines haperden en er kwamen onevenredig veel blanco stemmen uit. Dit betekende ook gelijk het einde van deze stemmachine.
15 november: Huisslacht
November is traditioneel de slachtmaand. Ellen vertelde daarom aan Wim over de tradities rond de huisslacht, zoals de slachtvisite.
8 november: Novemberstorm 1972
51 jaar geleden raasde een verwoestende storm over ons land. Ook Drenthe werd op 13 november 1972 niet gespaard. Daken vlogen door de lucht, bomen knakten af als luciferstokjes en auto’s en caravans werden op verdwaalde plekken teruggevonden. Windstoten van meer dan 140 km per uur zorgden voor complete chaos in het land, inclusief negen dodelijke slachtoffers. De materiële schade was enorm. In de kranten werd gesproken van ‘schrikwekkende boomschade’ en van ‘Drentse bossen waar nauwelijks nog een boom overeind stond’.
1 november: Stookhokken
Ooit telde Drenthe wel vijfduizend stookhokken! Oorspronkelijk werd het stookhok gebruikt voor het bereiden van varkens- en kalvervoer. Daarnaast was het pand ook kookhuis in andere zin en diende dan als (bij)keuken voor het bakken van brood, pannenkoeken en nieuwjaarslekkernijen. Er werd groente geweckt en de slacht werd verwerkt.
25 oktober: Beene Dubbelboer
Uitvinder Beene Dubbelboer werd geboren in 2e Exloërmond. Hij was tuinder, garagehouder, uitvinder én schrijver: Beene Dubbelboer had een niet alledaagse loopbaan. Bekend werd hij vooral door zijn schrijverschap, maar in de Tweede Wereldoorlog ontwierp hij een automotor die draaide op turfgas.
18 oktober: Najaarsmarkten
Het is de week van de Zuidlaardermarkt, maar in Drenthe waren in het verleden talloze vee- en warenmarkten in het najaar. Naast Zuidlaren zijn Roden en Rolde nog altijd de bekendste, maar ook in Hoogeveen en Dwingeloo werd vroeger zo’n veemarkt georganiseerd. Waarom eigenlijk?
11 oktober: Jan Pelleboer
Wie kent Jan Pelleboer nog? De weerman uit Eelde-Paterswolde met zijn opvallende stem. Hij voorzag veel (Noord-)Nederlandse media dagelijks van het weerbericht. En hij had in de jaren 80 zelfs een speciale weerlijn die je kon bellen!
4 oktober: Witte Wieven
Wie zijn eigenlijk de Witte Wieven? Ze werden vaak gezien bij hunebedden of grafheuvels. De eerste Drentse geschiedschrijver Johan Picardt maakt in zijn boek uit 1660 al melding van de Witte Wieven. Behalve dat ze mensen hielpen, lokten ze hebberige lieden naar donkere, grenzeloos diepe kolken waar ze verdronken.
27 september: EDS
De EDS is de Eerste Drentsche Stoomtramweg-Maatschappij. Deze werd in 1898 opgericht door een club van zo’n vijftig vooraanstaande Drenten, waaronder veel verveners en enkele politici. Met als doel: het aanleggen en exploiteren van een stoomtramweg, lopende van het Staatsspoorwegstation Hoogeveen, langs Nieuweroord, Zwinderen, Gees, Oosterhesselen en Zuid-Sleen naar Nieuw-Amsterdam, en aldaar over den noordelijken kanaaldijk tot Echtenstein.
20 september: De Melkploeg
De Melkploeg was in de tweede helft van de jaren 60 een succesvolle Drentse wielerformatie. Achter het team zat de wielerclub Meteoor in Assen, een aantal Asser industriëlen en het Nederlands zuivelbureau. Onder meer Popke Oosterhof, Jan Aling, Herman Strijbosch. Jan Bols en Piet Kleine reden voor de Melkploeg.
13 september: Roel Reijntjes
In 2023 is het de honderdste geboortedag van de Beiler schrijver en conferencier Roel Reijntjes. Wie was deze man met dandy voorkomen, inclusief vlinderstrik en gouden ringen. En wat ging er schuil achter zijn masker? Wim en Ellen gaan erover in gesprek.
6 september: De Schooltandarts
Het heeft een trauma veroorzaakt bij vele mensen: de schooltandarts. Maar hoe is die in Drenthe eigenlijk ontstaan, en waarom ging het in de jaren 80 weer ter ziele? Wim en Ellen praten erover!
30 augustus: Bloemencorso Eelde
In 1957 reed het eerste Eelder Bloemencorso over de start- en landingsbaan van vliegveld Eelde, in latere jaren ging de optocht door de straten van Eelde-Paterswolde. Maar hoe is het corso eigenlijk ontstaan?
23 augustus: Wemeltje Kruit
De markante marktvrouw Wemeltje Kruit was een bekende in Gasselte en omgeving. Achter haar sterke persoonlijkheid bleek een eenzaam bestaan te schuilen. Ellen vertelde hierover.
16 augustus: De Etstoel
De Etstoel was 1791 het gerechtshof van Drenthe. De Etstoel bestond uit een voorzitter (de drost) en 24 etten. De etten kwamen uit de zes dingspillen (de middeleeuwse rechtsdistricten), die elk vier etten afvaardigde. In de Middeleeuwen vergaderde de Etstoel drie keer per jaar: een keer in Anloo en twee keer Rolde. Vanaf de 17e eeuw verplaatste de Etstoel zich naar Assen en waren en twee vergaderingen per jaar.
9 augustus: Maatschappij van Weldadigheid
Wim en Ellen hebben het deze week over de Maatschappij van Weldadigheid. Johannes van den Bosch hoopte hiermee een einde te maken aan de armoede in ons land.
2 augustus: Hielke Zingstra, kampeerpionier in Drenthe
Als zijn vader in 1928 ruim 16 hectare grond bij Witten koopt, markeert het voor Hielke Zingstra de start van een leven dat in het teken zal staan van recreëren in Drenthe. Wie was deze man? Wim en Ellen bespreken deze pionier van het kamperen in Drenthe.
26 juli: Het Paterswoldsemeer
Het Paterswoldsemeer kent een lange geschiedenis! Het is namelijk van oorsprong een veenmeer. Toen de inkomsten uit het veen terugliepen, kreeg het Paterwoldsemeer rond 1900 een nieuwe functie als recreatieplas. Mensen kregen meer vrije tijd en vooral de welgestelden uit de stad Groningen ontdekten het Paterswoldsemeer. Het was de ideale plek voor schaatsen, zwemmen, varen en ander vertier.
19 juli: IJscovergiftiging in Meppel
Op een mooie zomerdag in 1921 bracht ijsventer Vlierman aan de lopende band zijn verkoelende ijswafeltjes aan de man in de straten van Meppel. Maar nog dezelfde avond ging het ongelooflijk mis. Ruim vierhonderd inwoners, voornamelijk kinderen, werden doodziek van het ijsje dat ze gegeten hadden. Zes kinderen moesten het met de dood bekopen. Hoe kon het zo misgaan? Wim en Ellen maken een reconstructie op basis van oude krantenartikelen die je kunt vinden op Delpher.
12 juli: Meisje van Yde
Het veenlijk van dit 16-jarige meisje werd in 1897 in een veentje bij Yde ontdekt. Rond het begin van de jaartelling werd dit pubermeisje gewurgd met een wollen bandje dat haar beul driemaal om haar hals draaide. Mogelijk werd ze aan de goden geofferd.
5 juli: Openluchttheater
In de jaren 50 schoten de Openluchttheaters in heel Nederland als paddenstoelen uit de grond, veel gingen in de loop van de jaren ter ziele, maar de laatste jaren zijn ze toch weer aan een opmars bezig!
28 juni: Moordliederen
Veel mensen zullen ze niet meer kennen: de moordliederen! Deze behoorden echt tot de volkscultuur. Couplettenlang werd gezongen over een moord in Ees, Emmer-Compascuum of Koekange. Vaak gingen de moordliederen over liefde, lust en hebzucht en ze hadden uiteindelijk een belerende boodschap.
21 juni: TT
Bartels Bocht, Oude Tol, de beroemde S-bocht in Hooghalen en weer terug naar start/finish. Wim en Ellen spraken over de TT van weleer.
14 juni: Buitenspelen
In ons archief vind je de mooiste afbeeldingen buitenspeelactiviteiten. Ken jij bijvoorbeeld het spel 'Bok bok, hoeveel horens heb ik op' nog? Ellen en Wim deelden herinneringen over hun favoriete spelletjes.
7 juni: Ellert en Brammert
Iedereen in Drenthe kent Ellert en Brammert. Maar wie waren het eigenlijk? Moordzuchtige rovers of reuzen die hunebedden bouwden? En hoe kwamen ze aan hun eind? Hilde en Wim spraken over de sage van opmerkelijke duo uit Schoonoord.
1 juni: Vliegveld Eelde
92 jaar geleden werd vliegveld Eelde officieel geopend. Dit gebeurde op 23 mei 1931 door burgemeester Jan Gerard Legro. Tijdens de opening keken duizenden mensen naar een feestelijke vliegshow, In de decennia die volgden, zou het vliegveld de gemoederen regelmatig bezig houden.
24 mei: Noordelijk Pinksterkamp
Dit weekend vind het Noordelijk Pinksterkamp weer plaats in de Marnewaard. Het NPK bestaat al (bijna) 100 jaar en vond tot 1998 altijd in Drenthe plaats. Sinds WOII in Anloo, maar in de jaren 30 van de vorige eeuw was het padvinderskamp in Hooghalen.
17 mei: Noorder Dierenpark
88 jaar geleden, Hemelvaartsdag 1935, opende in het centrum van Emmen het Noorder Dierenpark de deuren. Over hoe het allemaal begon en over goede en slechte tijden, hadden we het in Koffie en Keuvelen.
10 mei: De Pullevaart in Hoogeveen en omgeving
De pullevaart is onlosmakelijk verbonden met Hoogeveen en omgeving. Op brede, platte, houten boten werden de melkbussen van de boeren in de omgeving Hoogeveen door de pullevaarders opgehaald en naar de zuivelfabriek in Hoogeveen gebracht. Op ons YouTube-kanaal vind je een filmpje van de pullevaart, uit 1927.
3 mei: Truus Stern - van Zuiden
Het is de week van het stilstaan bij en herdenken van de Tweede Wereldoorlog. Daarom vertelde Hilde het verhaal van Truus Stern-van Zuiden (1926). Ze groeit op in Hoogeveen, in een harmonieus orthodox Joods gezin. Haar vader is een koosjere slager. Haar vader krijgt in juli 1942 een oproep zich te melden in het werkkamp in Orvelte. Truus ziet hem nooit meer terug. Truus, haar moeder en broer Max duiken onder. Ze verblijft uiteindelijk op maar liefst dertien adressen en overleeft de oorlog.
26 april: Oranjefeesten
Oranjefeesten zijn eigenlijk de voorloper van Koningsdag. Tot het eind van de 19e eeuw had elk lid van het Koninklijk Huis zijn/haar eigen volksfeest: Koningsdag, Koninginnedag en Prinsessendag. Toen in 1898 Wilhelmina koningin werd, werd Prinsessendag uiteindelijk Koninginnedag en dat werd dus Koningsdag zoals we het nu kennen.
19 april: Het galgenveld in Assen
Aan een galg op de hoek van de Kloekhorststraat en de Groningerstraat werden in de 17e en 18e eeuw mensen opgehangen! In 2004 werd dit Galgenveld in Assen opgegraven, toen er een nieuw pand op deze plek werd gebouwd. Er werden onder meer vier grafkisten en de palen van de galg gevonden.
12 april: De bevrijding van Drenthe
Het is 78 jaar geleden dat Drenthe werd bevrijd. Er zijn veel verhalen over deze aprildagen te vertellen, zo trokken de Canadezen via de Beilerstraat Assen binnen. Collega Ellen vertelt een aantal verhalen over de bevrijding van onze provincie in april 1945.
5 april: Drentse voorjaarstradities
Van Sint-Pieter (22 februari) tot en met Pinksteren: Drenthe kent vele voorjaarstradities, zoals het Paasvuur en de Pinksterbroed. In Koffie en Keuvelen deelden Ellen en Wim herinneringen aan echte Drentse voorjaarsgewoontes.
29 maart: Exportslachterij Udema in Gieten
Het geluid van de fabriekspijp van Udema, dat meerdere keren per dag door Gieten schalde, zal bij menig inwoner nog levendige herinneringen oproepen. De stoomfluit bepaalde hoe laat je dag begon, hoe laat het tijd was om te schaften en wanneer de werkdag voorbij was. De slachterij werd in 1904 door biggenhandelaar Waldrik Udema en zijn zoons opgericht en groeide al snel uit tot een enorm complex.
22 maart: Aankomst Molukkers in Nederland
Op 21 maart 2023 is het 72 jaar geleden dat de eerste boot met Molukse ex-KNIL-soldaten en hun gezinnen arriveerde in Nederland. Honderden Molukse gezinnen vertrokken naar Nederland. De mannen waren KNIL-militairen en ze konden niet in Indonesië blijven, omdat het daar te onveilig was. De uitzending is nu terug te luisteren via de website van RTV Drenthe.
15 maart: Relus ter Beek
Vandaag kun je stemmen voor de Provinciale Staten- en Waterschapsverkiezingen. In dat kader gaan Wim en Ellen het vandaag hebben over Relus ter Beek, tot zijn overlijden in 2008 Commissaris van de Koningin in Drenthe. Wie was hij? Waar stond hij voor? En wat is de Monte Relus? Terugblikken op het werkende leven van Relus ter Beek? In onze beeldbank vindt je diverse foto's van hem uit onze collecties. Tip: vul in het zoekveld (relus ter beek) in, inclusief de haakjes.
8 maart: Voorjaarsschoonmaak
De lente is in aantocht. Haal de bezem alvast maar uit de kast, het boenen kan beginnen! Benieuwd hoe de voorjaarsschoonmaak er in de vorige eeuw aan toeging? Op ons YouTube-kanaal vind je een filmpje uit de jaren 30.
1 maart: IJzelstorm 1987
Waar was jij op 2 maart 1987? Een zware ijzelstorm trok over Noord-Nederland. We deelden in deze uitzending van Koffie en Keuvelen herinneringen aan deze gebeurtenis, nu 36 jaar geleden. Onze provincie was bedekt met een laag ijs en weerman Jan Pelleboer vergeleek het met het Glasmuseum in Leerdam. Het leverde mooie plaatjes op, maar voor de natuur was het echt een ramp. Veel bomen bezweken en dieren overleden.
22 februari: De SRV-man
Toet-toet! De SRV-man komt weer voorrijden. In Koffie en Keuvelen spraken Wim en Hilde over deze 'rijdende supermarkt' die vanaf eind jaren 60 het straatbeeld domineerde. Je kon er van alles kopen: natuurlijk melk, vla en boter, maar stiekem werd er ook wel eens sterke drank verkocht. Met de opkomst van de supermarkt verdwenen de meeste SRV-wagens. Er rijdt nu nog slechts een handjevol door onze provincie.
15 februari: Oranjekanaal
Wist je dat het Oranjekanaal misschien wel het grootste economische fiasco uit de Drentse geschiedenis is? Wim en Ellen spraken over dit 48 kilometer lange kanaal, dat zijn naam níet dankt aan het feit dat 'ie van (ongeveer) Oranje tot (ongeveer) Oranjedorp loopt. Waaraan wel, dat hoor je op Radio Drenthe!
8 februari: Plaggenhutten
Op het Drentse platteland vond je vroeger veel plaggenhutten, vooral in de gebieden waar turf gestoken werd. In deze armoedige hutjes woonden soms wel negen mensen en vaak met een schaap of geit erbij in. De woningwet van 1901 verbood het wonen in plaggenhutten, maar dat betekende nog niet dat ze direct verdwenen. Wim en Hilde praatten over dit stukje bewoningsgeschiedenis van onze provincie.
1 februari: Tokkel
‘Hej ’n gulden veur mij?' Dat was de beroemde uitspraak van Tokkel! Hij was bekend in Assen, maar ook ver daarbuiten. Wim en Ellen spraken in de uitzending over de markantste stadszwerver van Assen. Tokkel overleed op 4 februari 2001.
25 januari: Dorpstoneel
Bijna elk Drents dorp heeft er wel een: een plaatselijke toneelverenging. Jaarlijks voeren zij een blijspel in drie bedrijven op, inclusief lange pauzes, een verloting en bal na. Waar komt die traditie vandaan? En die bijzondere namen van de clubs? Wist je dat je vroeger moest stoppen met spelen bij de plaatselijke toneelvereniging als je ging trouwen? En dat nog eerder de rollen van vrouwen door mannen gespeeld werden? Wim en Hilde haalden deze week herinneringen op aan het Drentse dorpstoneel.
18 januari: Bartje
Op 15 januari 2023 overleed Jan Krol, de acteur die in de populaire televisieserie Bartje de gelijknamige hoofdrol vertolkte. Daarom hadden Wim en Ellen het deze week over Bartje. Het originele manuscript, opgetekend in twintig ouderwetse groene schoolschriftjes, ligt opgeslagen in ons depot. Ook het originele kalkstenen beeld van kunstenaar Suze Boschma-Berkhout, staat sinds 2012 in ons pand. Het was vaak mikpunt van vandalisme, daarom kwam er een bronzen beeld, dat je tegenwoordig aan de Oostersingel (tegenover onze hoofdingang) vindt.
11 januari: Hunebedden
Hilde had het in deze uitzending over een bijzondere fotocollectie. Ruim 330 foto’s gemaakt door de bekende archeoloog A.E. van Giffen. In 1918 fotografeerde hij alle hunebedden voor publicatie in zijn Hunebeddenatlas. Dit was voor het eerst in de geschiedenis dat alle hunebedden op de foto kwamen. In de decennia daarna maakte hij veel foto’s bij opgravingen en restauraties. Je kunt deze collectie bekijken in onze Beeldbank. Vul in de zoekbalk de code DA304* in, of filter bij de Collectienaam op 'Collectie Groninger instituut voor archeologie'.
4 januari: Elfstedentocht
Wim en Ellen hadden het in de uitzending over deze foto.
Op pagina 30 van het Drents Archief-magazine lees je meer over de achtergrond van deze foto.